Kilkanaście lat temu, głównie za sprawą Prezesa Małopolskiego Okręgowego Związku Pływackiego Kazimierza Woźnickiego został rozpoczęty proces organizacji konferencji szkoleniowych przeznaczonych głównie dla trenerów pływania. Niezwykle doświadczony trener, twórca sekcji pływackiej klubu „Unia” Oświęcim, doskonale zdawał sobie sprawę, że tylko wieloletnie kształcenie trenerów przez odpowiednie osoby może spowodować trwały rozwój wiedzy szkoleniowej w polskim pływaniu. Przez wiele lat konferencje organizowane w Krakowie, wspólnie z Polskim Związkiem Pływackim, były głównym źródłem informacji z pływackiego świata dla polskich trenerów. Zawsze staraliśmy się, aby program konferencji uwzględniał wszystkie poziomy szkolenia sportowego w pływaniu oraz przed wszystkim, żeby trenerzy otrzymywali materiały szkoleniowe po zakończeniu konferencji.
W miniony weekend (11-12.01.2025), na gościnnych obiektach Szkoły Mistrzostwa Sportowego w Krakowie, została przeprowadzona kolejna, dwudniowa konferencja przeznaczona dla trenerów i instruktorów pływania.
Pierwszym z prelegentów był bardzo dobrze znany w środowisku sportowym oraz pływackim trener Ryszard Szul. Wykładowca, w jak zwykle w precyzyjny, ale i w bezpośredni sposób przypomniał trenerom podstawowe wiadomości z dziedziny anatomii, fizjologii oraz teorii i praktyki treningu sportowego. Z przedstawionego wykładu trenerzy uzyskali informacje, potwierdzające zasadność prowadzenia właściwego procesu treningowego wśród dzieci i młodzieży. Ryszard Szul przypomniał jakie parametry m. in. odpowiadają za predyspozycje wytrzymałościowe. Te parametry to:
• pułap tlenowy (VO2max)
• próg mleczanowy (Lactate Treshold)
Maksymalny pobór tlenu (VO 2max), zwany popularnie „pułapem tlenowym”, to największa ilość tlenu, jaką zużywa organizm w ciągu jednej minuty podczas maksymalnego wysiłku. Wartość VO 2max kształtuje się w granicach 15 – 96 ml/kg/min. Z wieloletnich badań prowadzonych nad tym parametrem jasno wynika, że jego wartość ma bezpośredni wpływ na predyspozycje wytrzymałościowe i kształtuje się odpowiednio na poniższych poziomach.
Najważniejszymi czynnikami warunkującymi VO 2 max są:
- objętość minutowa serca,
- stężenie hemoglobiny we krwi,
- gęstość kapilar w włóknie mięśniowym,
- typ włókien mięśniowych,
- liczba mitochondriów i aktywność enzymów oksydacyjnych w mitochondriach.
Niezwykle istotnym jest jednak również stosowanie odpowiednich bodźców treningowych , koniecznych do poprawy tego parametru.
- wśród dzieci od 6 do 12 roku życia VO 2 max wzrasta dwukrotnie, u dziewcząt jest nieco niższe niż u chłopców,
- wśród młodzieży wzrost VO 2 max przyspiesza szczególnie u chłopców w wyniku anabolicznego działania testosteronu i w wieku około 15 lat jest wyższy o około 20 % w stosunku do dziewcząt
- VO 2 max jest najwyższe u dziewcząt w wieku od 12 do 15 lat, u chłopców w wieku od 17 do 21 lat.
Podstawowym zadaniem trenera jest kształtowanie zdolności motorycznych w odpowiednich okresach życia człowieka:
- 6 – 8 lat, początki koordynacji, rytm ćwiczeń, technika ćwiczeń
- 8-12 lat, koordynacja, technika, szybkość (10″ – 15″), elementy siły, wytrzymałość tlenowa, ograniczona wysiłki maksymalne od 15″ – 2′,
- 12-15 lat, wytrzymałość (wszystkie formy) u dziewcząt i tlenowa u chłopców, siła, szybkość,
- 17 lat więcej, wytrzymałość (wszystkie formy) u chłopców, początki specjalizacji.
Kolejny raz uzyskaliśmy potwierdzenie dotyczące prawidłowego prowadzenia szkolenia sportowego w młodszych kategoriach wiekowych. Niestety bardzo często proces ten jest skracany, ze względu na chęć wcześniejszego osiągnięcia wyników sportowych. Musimy pamiętać o jednej podstawowej zasadzie: „szybki przyrost formy jest twoim największym zagrożeniem”. Podstawowym celem treningu wytrzymałości tlenowej w kategoriach młodzieżowych:
- przygotowanie serca i układu naczyniowego do treningu beztlenowego,
- zabezpieczenie organizmu przed negatywnymi skutkami zbyt intensywnych obciążeń treningowych, szczególnie w okresie dojrzewania,
- zwiększenia udziału wolnych kwasów tłuszczowych w dostarczaniu energii.
Zasada ta dotyczy rocznego jaki i wieloletniego procesu szkolenia sportowego. Opinia Pana Ryszarda pokrywa się z wcześniej poznanym zdaniem min. Sokolovasa, Vorontsowa odnośnie do przyczyny zatrzymania lub nawet obniżenia wyników sportowych zawodnika w wieku seniorskim. Do negatywnych skutków zbyt intensywnego treningu beztlenowego w młodym wieku należą:
- gwałtowny przerost komór serca,
- nadciśnienie tętnicze,
- bradykardia sportowa – zablokowanie przyrostu HR max (niekompetencja sercowa),
- zmniejszenie wrażliwości na bodźce treningowe,
- brak postępów sportowych w starszych kategoriach wiekowych.
Przypomnę tylko jakie przyczyny zatrzymania wyników sportowych przedstawił Andriei Vorontsov na konferencji w Krakowie, w 2020 roku. Według doświadczonego trenera wynika to z niewystarczającego rozwoju umiejętności (wszechstronności) oraz niskiej objętości treningu tlenowego w młodszym wieku.
Warto także odnotować w pamięci słowa dotyczące zmiany środków i metod treningowych. Pamiętajmy, że każdy z nich, nawet najlepiej dobrany nie będzie skuteczny w nieskończoność. Organizm ludzki adoptuje się do niego i po pewnym czasie przestaje reagować.
Poniżej opinia wybitego trenera pływania, Boba Bowmana, dotyczącą tego etapu szkolenia.
